-=Historia budynku przy ulicy Narutowicza=-

 

Początki „pałacyku” na Narutowicza i odpowiedź na pytanie, dlaczego mamy szklany sufit?

 

Pierwszy wpis hipoteczny dotyczący gruntu przy ówczesnej ulicy Sochaczewskiej pochodzi z roku 1909.

Działkę o powierzchni 1324,56 m² / sążni 6030 / zakupuje rejent Błaszyński z przeznaczeniem na budowę okazałego budynku-rezydencji. Prawdopodobnie w latach późniejszych działka zostaje powiększona do pięciu tysięcy sześciuset pięćdziesięciu czterech metrów kwadratowych.

Wspólnie z żoną budują prawdopodobnie w latach 1910 – 1912 willę Władysława Biorąc pod uwagę, iż w roku 1912 w mieście było 175 budynków w tym ponad 50% drewnianych-parterowych, można domniemywać, że wybudowany “pałacyk” należał do najbardziej okazałych w Błoniu.

            Zbudowany na planie prostokąta w stylu secesyjnym posiada zwartą i jak na tamte czasy i warunki monumentalną bryłę.

W ścianie frontowej wyróżnia go duże łukowate okno z balkonem na poddaszu i dwie werandy po obu stronach ściany frontowej. Dach lewej werandy wsparty na żeliwnych lub stalowych kolumnach, w części dolnej podkreślony maszkaronami. Weranda prawa otoczona betonowymi słupami. Dach o wielu kątach kryty czerwoną dachówką, przeszklony na poddaszu.

Wydaje się, że pomieszczenia, które się tam znajdowały mogły być przeznaczone na pracownię malarską bądź rzeźbiarską. Posesja posiada ogród i budynek gospodarczy, całość została otoczona parkanami, a od strony ulicy okazałym płotem z dwoma furtkami i bramą. Kuty, żeliwny płot wykonano na zamówienie w pracowni kowalstwa Jana Skalskiego w Żyrardowie.

Ze wspomnień Władysława Nowakowskiego wynika, że wzdłuż płotu rosły okazałe akacje. Budynek ma piękne, przestronne pomieszczenia, a na pierwszym piętrze kominek..

Przypuszczam, iż willa była zamieszkana przez właścicieli do około roku 1921 – 1922, później wystawiona na wynajem.

W roku 1922 na parterze wynajmuje mieszkanie dr Grzegorz Witold Nowakowski -  późniejszy burmistrz Błonia wraz z rodziną.

 

                                             

Budynek rozpoczyna swoją  „służbę” dla Błonia.

 

 

            Od około 1923 roku na piętrze mieści się ochronka dla sierot po żołnierzach poległych w czasie I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej oraz mieszkanie dla opiekuna. Placówką kieruje Stefan Rosołowski.

W latach 1928-1929 posesja zostaje wystawiona na sprzedaż.

W maju 1929 roku magistrat podejmuje decyzję o sprzedaży budynku “starej szkoły” i przeznaczeniu uzyskanych w ten sposób pieniędzy na zakup lub dzierżawę nowego budynku.

W sierpniu 1929 władze miasta dzierżawią willę przy ulicy Narutowicza na potrzeby szkoły.

W protokole z dnia 30 sierpnia 1929 roku magistrat przedstawia treść umowy dotyczącej dzierżawy i ewentualnego odkupienia nieruchomości.

Zaznacza się, że prowadzone są już prace dostosowujące pomieszczenia na klasy szkolne. Koszty remontu 14000 zł – remont 6000 zł, zakup sprzętów ok. 8000 zł.

W grudniu 1929 roku zapada decyzja o podziale jedynej  błońskiej szkoły - siedmioklasowej Szkoły Powszechnej im księcia Józefa Poniatowskiego (powstałej w 1922) na dwie placówki.

 

Dwójka po raz pierwszy… powstaje Szkoła Powszechna nr 2.

 

Szkoła nr 1 mieści się w różnych lokalach na terenie miasta. W dzierżawionym „pałacyku” swoją siedzibę znajduje siedmioklasowa Szkoła Powszechna nr 2. Kierownikiem placówki zostaje pan Bolesław Maliszewski.

  Po podziale w szkole uczy się około 400 dzieci. Szkoła posiada siedem izb lekcyjnych i pracownię zajęć praktycznych.

W związku z bardzo trudnymi warunkami oświaty błońskiej, w budynku odbywają się zajęcia szkoły wieczorowej dla uczniów rzemieślniczych prowadzone w oparciu o nauczycieli szkoły powszechnej.  Już wówczas szkoła posiada świetlicę i skromną bibliotekę.

            Gmina miejska miasta Błonia na podstawie aktu notarialnego nr 473 z dnia 13.05.1931  dokonuje nabycia od spadkobierców Tomasza Błaszyńskiego, Zofii z Domaszewskich Błaszyńskiej, Józefy Dąbrowskiej, Zbigniewa Błaszyńskiego i Zofii Filipowskiej, nieruchomości z przeznaczeniem, na szkołę powszechną wraz z zabudowaniami, parkanami, płotem, drzewami za 170 000 zł.

 Dyrektorem szkoły zostaje Józef Niemstak. Rozpoczyna się budowa sali gimnastycznej, zostaje zorganizowane boisko szkolne przystosowane do ćwiczeń gimnastycznych.

Do roku 1932 w budynku uczy się 400 uczniów wychowywanych przez 9 nauczycieli, ale już w roku 1935 w 16 oddziałach naukę pobiera 500 uczniów. Grono nauczycielskie liczy 16 osób.

Prawdopodobnie pomiędzy rokiem 1931 a 1935 szkoła otrzymuje imię Prezydenta RP Ignacego Mościckiego.

W roku 1936 na polecenie władz szkolnych na tyłach budynku postanowiono założyć ogród w celach dydaktycznych. Miał składać się z trzech części: warzywnej, drzew owocowych i części kwiatowej – informuje nas o tym Protokół z posiedzenia rady pedagogicznej 7 klasowej szkoły powszechnej nr 2 w Błoniu z dnia 3.02.1936 roku.

Z dokumentów wiadomo, że w 1938 roku istnieje ogród warzywny, kwiatowy i sad. W części warzywnej  “... klasy starsze uprawiają potrzebne do nauki przyrody rośliny i prowadzą obserwacje nad wzrostem roślin”.

W kwietniu 1937 roku w budynku odbywa się zlot harcerski, na którym poświęcono sztandar 60 Mazowieckiej Drużyny Harcerskiej.

W 1939 roku w szkole uczy się 600 uczniów i pracuje 20 nauczycieli.

 

Czas próby… lata  II wojny światowej.

 

Nadchodzi rok 1939, rok cierpień i pożogi. W szkole zajętej przez Niemców od 13 września funkcjonuje szpital polowy Wermahtu. Pozostaje tu do około 10 listopada.

Warto nadmienić, że w roku 2007 niemiecka telewizja ZDF realizowała reportaż o niemieckim żołnierzu, który  przebywał w tym szpitalu.

15 listopada 1939 roku odbywa się posiedzenie rady pedagogicznej Szkoły Powszechnej nr 2. Szkoła wznawia zajęcia bez prawa do nauczania języka polskiego, historii i geografii Polski, gimnastyki i robót ręcznych.

W budynku mają zajęcia uczniowie szkół nr 1 i 2. Lekcje trwają krótko, budynek zostaje właściwie ciągle zajęty przez Wermaht.

Salę gimnastyczną Niemcy wykorzystują na warsztaty naprawcze parku samochodowego armii. Okupanci systematycznie dewastują budynek. Znajdujące się pomoce naukowe, książki, mapy, umeblowanie wynoszą lub niszczą na miejscu .

            W czasie okupacji niemieckiej wojsko zajmuje większość błońskich budynków oświatowych.

Uczniowie i nauczyciele pracują na trzy zmiany, w wynajętych lokalach rozsianych po mieście. Szkoła nr 2 pracuje w godzinach 10.40 – 13.05.

             W okresie okupacji w Błoniu działa tajne nauczanie, obejmujące język polski, historię i geografię ojczystą.

Kierownikiem tajnego nauczania był Pan Władysław Pikiewicz a jednym z organizatorów Pan Józef Niemstak.

            Wspominając okres wojenny należy wspomnieć sylwetkę jednego z nauczycieli  – Edwarda Przybysza.

 

Bohater.

 

            Harcmistrz Edward Przybysz był nauczycielem Szkoły Powszechnej nr 2, założycielem i komendantem harcerstwa błońskiego, legendarnym drużynowym 60 MDW, członkiem Komendy Mazowieckiej Chorągwi Harcerzy, sierżantem podchorążym rezerwy wojska polskiego.

            Na początku okupacji wstąpił do tajnej organizacji wojskowej noszącej nazwę Związek Odbudowy Rzeczpospolitej. Był organizatorem i pierwszym komendantem ZOR w Błoniu, nosił pseudonim „Bogdan”.

            Prowadził także konspiracyjną pracę harcerską w strukturach tajnego Związku Harcerstwa Polskiego – Szarych Szeregów.

2 10 1942 roku został zatrzymany przed bramą swojego domu w Błoniu – gestapo prowadziło akcję aresztowania harcmistrzów ZHP.

            Dh Edward Przybysz czekał na łącznika Komendy Głównej ZOR – miał przy sobie wniosek o wyróżnienie dla uczestników akcji przejęcia pierwszego lotniczego zrzutu ludzi i broni, jakiego dokonali alianci na terenie Puszczy Kampinoskiej.

Dokumenty te pogrążyły go całkowicie. Trafił do więzienia na Pawiaku. Postawiono mu pięć zarzutów – za każdy groziła kara śmierci. Przeszedł ciężkie przesłuchania – w czasie śledztwa gestapowcy  wybili mu oko, ale nie zdradził żadnego ze swoich kolegów.

Jego żona Irena,  z inicjatywy władz konspiracyjnych, podjęła nieudaną próbę wykupienia męża. W efekcie sama trafiła do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu.

W styczniu 1943 roku Edward Przybysz został przewieziony do obozu koncentracyjnego na Majdanku.

            W koszmarnych obozowych warunkach działał w konspiracyjnej organizacji, która namawiała więźniów do wolnej i niewydajnej pracy dla okupantów – jej symbolem był żółw.

            W czasie ewakuacji więźniów Majdanka podjął próbę ucieczki. Nie powiodła się – został postrzelony przez SS a następnie dobity przez żołnierzy Wermachtu na polach we wsi Leśniki Małe k. Kraśnika Lubelskiego w dniu 18 lipca 1944.

            Po wojnie zwłoki zostały sprowadzone do Błonia przez towarzyszy walki. Pogrzeb Edwarda Przybysza, który odbył się 18 maja 1945 roku przemienił się w wielotysieczną patriotyczną manifestację. Mieszkańcy Błonia i okolic oddali hołd swojemu bohaterowi.

            Wielu wychowanków druha Edwarda tworzyło konspiracyjne drużyny harcerskie, plutony Szarych Szeregów, byli żołnierzami Armii Krajowej – Ośrodek „Bagno”.

            Warto pamiętać, że ten człowiek pracował w murach naszej szkoły.

( Informacje o dh Edwardzie Przybyszu pochodzą z książki Jana Smolińskiego Region Błonie w walce z okupantem hitlerowskim 1939 – 1945. Książkę tę można znaleźć w szkolnej bibliotece)

 

Odbudowa.

 

            Po zakończeniu II wojny światowej budynek jest nadal przeznaczony na cele oświatowe. Od 8 marca do 8 maja 1945 roku trwa odgruzowywanie i remont.

Zajęcia szkolne wznowiono 15 maja 1945 roku.

W roku szkolnym 1946/1947 rozpoczęto remont sali gimnastycznej, wymieniono 30 skrzydeł okiennych za cenę 40 500 zł, zorganizowano bibliotekę szkolną i narzędzia do prac ręcznych.

W czerwcu 1948 roku  szkoła zmienia nazwę i funkcjonuje jako Szkoła Podstawowa nr 2. W marcu 1949 roku zostaje odtworzony z tyłu ogród z przeznaczeniem na cele dydaktyczne, a w roku 1954 ogrodzony siatką drucianą.

Od 1956 roku i przez cały czas trwa remont sali gimnastycznej, remonty podłóg.

W roku szkolnym 1964/1965 Architektura Powiatowa zamyka salę gimnastyczną w skutek zawalenia się dachu. Prawdopodobnie jej rozbiórka następuje około roku 1967.

 

Czwórka po raz pierwszy… powstaje Szkoła Podstawowa nr 4.

 

            Po nowym podziale rejonów szkolnych w 1969 zostaje powołana do życia Szkoła Podstawowa nr 4 i ona ma swoją siedzibę w budynku przy Narutowicza 4.

            Kierownikiem szkoły zostaje Pani Jadwiga Jakubowska. Rozpoczyna się remont więźby dachowej i dachu. Prawdopodobnie zostają zabudowane balkony /mogły także zostać zabudowane w roku 1961 podczas remontu elewacji zewnętrznego budynku/.

. Od września 1978 roku dyrektorem Szkoły Podstawowej nr 4 jest Pani Wiesława Wołczyńska. 

            W czasie pełnienia przez nią funkcji dyrektora ma miejsce doniosłe wydarzenie – szkoła otrzymuje imię Żołnierzy Września. Dla uczczenia tego zdarzenia zostaje wmurowana pamiątkowa tablica.

Szczep harcerski działający prężnie w szkole nosi imię Szarych Szeregów.

            We wrześniu 1999 roku dyrektorem szkoły zostaje Pani Agnieszka Ufa, która pełni swoją funkcję – jako ostatni dyrektor SP 4 – do 2001 roku.

 

Dwójka po raz drugi… powstaje Gimnazjum nr 2 w Błoniu.

 

W wyniku reformy systemu oświaty zmienia się sieć szkół w Błoniu. 01 09 1999 roku powstaje Gimnazjum nr 2. W budynku mieszczą się razem dwie placówki

  W 2001 zostaje rozwiązana Szkoła Podstawowa nr 4. Rozpoczyna się kolejny etap w dziejach budynku naszej szkoły.

            Ale to już zupełnie inna historia…        

 

                        Choć nasz “pałacyk” zatracił cechy rezydencji (praktycznie nie sposób rozpoznać już pierwotnego układu pomieszczeń) to  nadal jest jednym z bardziej okazałych budynków w Błoniu.

Jego mury przypominają pokolenia ludzi – uczniów i nauczycieli  i zdarzenia, które zapisały się w ich pamięci, tworząc historię naszej „małej ojczyzny”.

A nasz „staruszek” trzyma się twardo – znosi remonty i rozbudowy oraz obecność gromady nastolatków. I ma nowe, atrakcyjne towarzystwo – salę gimnastyczną – marzenie pokoleń błońskich uczniów.

 

Opracowanie niniejsze zostało wykonane na podstawie pracy Pani Anny Sreberskiej „Powstanie Gimnazjum nr 2 w Błoniu przy ulicy Narutowicza na tle wybranych elementów historii  i rozwoju systemu oświaty w Błoniu”.

 

 Oto podziękowania od autorki:

 

„Pragnę wyrazić najserdeczniejsze podziękowania wszystkim mieszkańcom miasta Błonie, z którymi zetknęłam się w czasie przygotowania opracowania. Dziękuję za poświęcony mi czas i wiele interesujących i niezmiernie ważnych informacji, bez których nie powstało by to dotychczas jedyne w swoim rodzaju opracowanie.

 

Szczególne podziękowania składam: doc. dr hab. med. Władysławowi Nowakowskiemu - przewodniczącemu Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Błońskiej, mgr Janinie Cieślak – emerytowanej nauczycielce, mgr Jerzemu Gutkowskiemu – dyrektorowi Szkoły Podstawowej nr 2.”