Nawigacja

Wiadomości

O projekcie Historia błońskich Żydów Lata wojny i okupacji Śladami Chai-Łai Finał w Operze Narodowej Tydzień Kultury Żydowskiej Filmy Kontynuacja

Szkoła Dialogu

Śladami Chai-Łai

O to, czego dowiedzieliśmy się na temat Chai-Łai Szpajsendler, żydowskiej dziewczynki, która przed wojną mieszkała w Błoniu.

Rodzice Chai to Wolf i Małka z domu Ankier (na zdjęciu wraz z babcią Szajndlą Ankier).

Wolf był synem Mosze i Hanny. Mosze był bardzo religijnym Żydem. Handlował bydłem, miał kawałek ziemi, który dzierżawił polskiemu rolnikowi. Wolf miał brata Józefa i siostrę Esterę. Estera poślubiła Avrama, mieli 2 dzieci, mieszkali w Błoniu.

Małka była córką Szajndli, imienia dziadka Chaja nie pamiętała. Małka Szpajsendler miała trzy siostry i brata. Brat wyjechał do Kanady i tam założył rodzinę. Siostra Estera wyjechała do USA. Dwie siostry mieszkały w Grodzisku Wielkopolskim – każda miała męża i troje dzieci.

Chaja Łaja miała 2 braci i 3 siostry. Bracia to Berek i Szlama Gerszon, siostry to Rajzja, Fajga i Ruchla. Berek, najstarszy, należał do żydowskiej organizacji Betar.

Wolf, ojciec Chai-Łai, służył w polskiej armii w 1920 roku, po wojnie założył w Błoniu sklep mięsny, podobnie jak ojciec handlował bydłem. Miał dobre relacje z polskimi rolnikami.

Małka, matka, Chai-Łai, pomagała mężowi prowadzić sklep, zajmowała się domem, wychowywała dzieci.

 

 

Rodzina mieszkała w kamienicy przy Rynku, gdzie prowadzili tradycyjne żydowskie życie.

 

Na zdjęciu widzimy Chaję Łaję w towarzystwie sąsiadów, Chaja stoi z pierwszym rzędzie z prawej strony, ma 6 lat. W jej kamienicy pozostali mieszkańcy to Polacy. Chaja wspomina, że relacje z nimi były dobre.

Chaja Łaja chodziła do polskiej szkoły, była jedynym żydowskim dzieckiem w klasie, w 1939 roku ukończyła I klasę. Uczyła się bardzo dobrze, miała nieżydowskich przyjaciół.

 

 

 

 

 

W 1939 roku, kiedy wybuchła wojna, w Błoniu był szpital wojskowy dla polskich i niemieckich żołnierzy.

Małka, matka Chai, pomagała w szpitalu jako tłumaczka (na zdjęciu).

Rodzina Chai w lutym 1941 roku, jak inni błońscy Żydzi, została przesiedlona do warszawskiego getta. Chaja pamięta, że tata zorganizował konia i wóz, załadował całą rodzinę i pojechali do  Warszawy. Na początku mieszkali w małym mieszkaniu wspólnie z inną rodziną w strasznej ciasnocie. Potem przenieśli się na ulicę Nalewki.

Wolf przebywał poza gettem – ukrywał się u przyjaciół w wioskach, ale miał kontakt z rodziną. Być może  dostarczał im w ten sposób żywność bo w getcie był straszny głód. Na 3 miesiące ukrył Chaję u polskiej rodziny, ale dziewczynka tęskniła i wróciła do najbliższych, do getta.

 

 

 

W 1942 Wolf zorganizował dla Chai fałszywe, polskie  dokumenty. Rodzice umieścili ją u znajomej polskiej rodziny – Chaja udawała ich krewną, polską dziewczynkę,  chrześcijankę. Przydał się polski, którego uczyła się w szkole. Po 6 miesiącach musiała opuścić tę rodzinę, bo ktoś odkrył jej żydowskie pochodzenie. Wędrowała po wsiach, robiła na drutach czapki i rękawiczki, była sama, bez rodziny, a miała 13 – 14 lat. Ostatni rok wojny spędziła w gospodarstwie kowala w Wawrzyszewie. Gospodarze dali jej schronienie, Chaja pomagała w domu i gospodarstwie. Przeżyła wojnę.

Każdy Polak, który jej pomagał ryzykował życie swoje i swojej rodziny – za pomaganie ukrywającym się Żydom groziła kara śmierci.

Po odejściu Niemców wróciła do Błonia – dowiedziała się, że jest sama bo cała jej rodzina zginęła. Rodzice, dziadkowie, rodzeństwo, ciocia i wujek, kuzyni zmarli w getcie lub zostali wywiezieni i zabici w Treblince. Zginęła także rodzina mamy z Grodziska Wielkopolskiego poza jednym kuzynem.

Z całej rodziny Szpajsendlerów Zagładę Żydów przeżyły 2 osoby.

Poniżej  - migawki z powojennych losów Chai-Łai, znanej później jako Lea Peri.

 

Napisz do nas

Jeśli masz jakieś pytania do naszej szkoły, wyślij wiadomość przy użyciu formularza kontaktowego.
Imię*:
Nazwisko*:
Twój e-mail*:
Pytania, uwagi*:
Proszę przepisać tekst z obrazka*:
wczytywanie danych z serwera, proszę czekać
* oznacza pole wymagane

Szukaj nas na facebooku

Mapa